Nkumbu ni kwibaz kud Aruund (1)

Beaucoup de nos noms ont une signification, ou comporte une poésie qu'on y ajoute, ce qui fait leur beauté et leur force, que ce soit dans le parlé ou à l’écris. C'est pourquoi sous cette rubrique, qui devrait d'ailleurs être le premier a publier, vous pouvez trouver et/ou ajouter le sens aux noms en Uruund. Soyez certains que la liste dont je brosse ici n'est pas exhaustive.

J'aurai du les rédiger en français, ce qui serai avantageux pour certains lecteurs. Mais je trouve que j'ai une grande aisance de décrire ces éloges (si on peut les appeler ainsi) en Uruund. 

Bonjour ! 

                                                    NKUMBU AP YILONG

I. KURUMBURIK

Kulond anch nkumbu ap anch yilond kudiokil ku dizu "Kukumbul". Nkumbu ap yilond mad mazu ma kubaz nich muntu ap ma kumutumbish nich mulong wa mayingishin kanang ma pakampwil. Mwi nkumbu mud kujimbul dijin diend, kwol kwau, yom ya kwol kwau, mud ampat au, annam au, midimu yasalangau kud angakend, yaku ya kwol kwau ni yinshakur yimwing ya mu muchid wau. Nkumbu jilejen kudiokilay muntu, yakudia ya kwol kwau ni yom yikwau kand ya pakampwil.

II. MUTAPU WA KUJISADIN

Yisu yivud, nkumbu akat kujisadin pa chisu cha musangar, mud anch mwan wavadik, muntu kanang wachirik kwol kwau ap kud kand musambu. Akat kusadin kand nakash pa chisu cha kusamb milong, mud anch kud matend ni asotin kwijik anch antu akweta milong ad a kwisu. Akat kujisadin kand pa chisu cha rufu, mulong wa kumukumbul nich mufu ni mulong wa kwijik anch wading muntu wa kwisu ni wading nany.

III. MITAPU YA NKUMBU

Kud mitapu yivud nakash ya nkumbu kud Aruund. Kud nkumbu ja ant, ja ayilol, aswamulapu, atubung, anfachingand ni ja antu awonsu, mud etu ou jimekeshina mwaz wa muntu, muchid wend, yaku yau ni yom kushilajan. Kujijik ni kujisadin kud kwa ukwash nakash mulong wa kulam dishin dia angaketu ni kwijik kutudiokila. Anvaj akwet chisend chijim nakash cha kuyifundish anau yom mud yiney chakwel majuku makeza kwez kangal mavuramen yom yiney, pakwez madandamena niyau kujisadin. Kusal mwamu kukutwish kutukwash kwijikijan nawamp, ap anch nlel unou Aruund apalangen kwawonsu ni ashich mu jingand kushalijan mudia kand yaku ni yinshakur ya antu akwau. 

IV. NKUMBU AP YILONG KUSHALIJAN

1. Maku ruwej a nkond (nswan murund, makwend a Nkamb-Kamb), nakasal katok, nachipang wapanga miyay, wapang kamu ni mapang chit. Mwan wavalau ku chaas, ku mukan amwit iwulong. An a dibur dia katatuku dikwendau ankim nau amiyeny.

2. Amariz ni in makal: Ni mwan a riz kalal weny, walal weny wajimbar in makal ma mwin a Kabamb. Makal wamukala Mukaz, mamukal Kaleng ni Kas ka Chikomb. An a Kas ni Kaleng, a Mutiy ni Madimb. 

2. Kapend a mabilambil

3. Marundu a kamusans, kakundj a dizaz na anau akuvalau.

4. Maku ruwej nakasal katot, an a dirumb dia katat, an a kawit ni itemb.

5. In mariz ni in makal, makal ma kulal Mukaz ni Chikomb.

6. Tud in kapang kapan mem, anch apan mem, awiy apan kal ulong. 

Ching watenaku mband ap wapanaku chilong.

In kulond kwa dizaz nau anau akuvalau.

7. Mwant Yav Kaumb :

Wa mwipesh-pesh mwapeshay Samuland, 

Nkongal wend wosh amikoku, 

Kadit kapwang ntat, Mu chishipu ni mu ruvul, 

Kadit wa mudjangam ni Mulemb ni mulilankibu wa mu chis, 

Chasal a mbwiz, 

Maleng mend mazazat, 

Kaad mwimbu ni muntu, 

Mwimbu ni Kasaj mu Kwang. 

Muten katalamb muntu, 

Sensmany, ikundj usansena mwis.

8. Nswan mulapu :

Kanans ka Ntambu, 

Kabond kangal, 

Muwamp weliu, 

Ikundj wadiilang mukan, 

ni Want Yav ukuudil, Kakamb ka njit.

 

9. Mutiy : 

Chisend mangand, 

Mwin makal mamushila yiswij, 

Wa Kas ni Kaleng, 

Wa Mutiy ni Madimb.

Mwin Chingwel wa Ntambu Kabong, 

Mwin makal ma Mwiz a Kabamb, 

Makal Mamukala Mukaz, 

Mamukala Kaleng ni Kas ka Chikomb, 

A Kas ni Kaleng a Mutiy ni Madimb.

10. Kanang-mpumb :

Wan a Wan udjita nsambu, 

Wamudjika mikwaj chan cha ngomb

Kasongil muntu walal, anch wasongil muntu walal dilau diend.

An a mpumb Mazemb, 

Ampumb a mazu maad, 

Akalangwishan kwaad, 

Alangish muyej, alangwish ngang.

11. Sakawaat Nkwany : 

Ikundj wasonga kawaat, 

Waat waukinay mulemp.

Wan a Wan udjita nsambu, 

Wamudjika mikwaj chan cha ngomb

Kasongil muntu walal, anch wasongil muntu walal dilau diend.

12. Chal a Mazemb : 

Chal a ntand, 

Kadidil ka nswans

13. Mwant Mwambu : 

Wamubwambwil Mwant Yav

Katet watema antu, 

Watem kand ni an atwubwol.

14. Mukoz

Mukoz wa mwand Kamin, 

Mwend na nshipu.

15. Nfayij Kanteng

Kanteng a Nswan Murund

Mwaad kadia kakung

Chidia milambu wavalau mu chaas, 

Mwimbay amwit ulong.

16. Nfayij Wingamb :

Mbaz a Nakwal, 

Samoj a mpemb.

17. Katotish Nseng :

Mwin Nawej a Ditend, 

In kulond kwa dizaz, 

Ni anau akuvalau.

18. Mukondabal : 

Nzwumb wa kuleng, 

Kanjimbajil mwanikanch, 

Wasambelaku Mukachiland, 

Tud an a Rony kendang

Awamusha Rony wa yaasu? 

19. Wankan :

Mwin Ntwumb ni mwin Riz, 

Mwan Riz kalal weny, 

Walal weny wajimbarang.

Mwibwaliken mwa Sakalamb, 

Mwasonga Mwem, Mwasong Riz, 

Ni rukind ra pa Kazevu.

20. Mwant Rikonkish :  

Kamong a ruwaz, makwend a Nkamb-Kamb, mwin mazeng.

21. Mwant Mwamb Kajam : 

Akwau akujam ni mitu ya antu, 

Ndiy ukujam ni mitu ya ampemb, 

Mawil, mawil maad, 

Ed dia Mwad Kayamb, 

Ed dia Kaswansu.

22. Mwin Chot :

Nid mwan a Chot, ni mwin Dinying, 

Ikundj utoka mazeu, 

Watok ni twindinguril.

Ikundj watatulau mend, 

Wambat nsambu kudjal ku mend, 

Wa bak-bak na lol,

Wasikisaj na Bak,

Mwan a Mulangam ni Rukoj,

Wa Kasamwej ni Mwij, 

Ijiy ikamba pa chan, 

Pakukatay pawiy kapwovilay.

22. Mwin Kazamb :

Tud in Katandam ni Nkalany, 

Kwol kutandamina ni majam, 

Ay akutap, ay akujik, 

Akwau akubokon kusu amanung. 

In mudjangam ni mulemb, 

ni mulil a nkibu wa mu chis, 

Wakwatau a makash atubung, 

In mukombil wa rukunku, 

Mukombil ukwendau atubung, 

Atubung adjitang matay, 

Adjal kamu ni yinzany yomu.

A mwimpand ya Mutond

Ni Mwizombu nend kashil, 

Mwin kwol kwipesh-pesh,

Kwapeshay Samuland, 

Nkongal wend wosh amikoku, 

Kwafulay ikat ntwuzu wend waak mav.

In Mudjangam ni Mulemb, 

Kwol kwafulau in mutambu, 

Mutambu ichilaku yikumbu.

Par Mutombu Richard

Première mise en ligne, Janvier 2021

Mise à jour, le 29 mars 2021 (Lubumbashi, RDC)

Publié par Mutombu Richard 

Liens vers cet article: Nkumbu ni kwibaz kud Aruund (1) (rmuruund.blogspot.com)

Libellés : nkumbu, kwibaz, kushiman, kud aruund, mazu ma kalamish ni ma katumb, ma kwishimek ni kushiman.